Bamadaba bamanankan daɲɛgafe / dictionnaire du Corpus bambara de référence
A-Z ɲíni Fr (i) *
ɛ ɔ ɲ ŋ ɲíni!

U - u

→̌→ 26260

pers. 3PL (ils, elles, les, eux, leur, leurs ...)


ń «je», í «tu», à «il/elle», án «nous», á «vous», ù «ils/elles»
Pronoms personnels non-emphatiques (4-26)

UDPM→̌→ 8

n. UDPM, Union démocratique du peuple malien.

UEMOA→̌→n.prop : 2→n : 2 Voir entrée principale : Imowa.

n.prop. ABR, UEMOA, Union Économique et Monétaire Ouest-Africaine. Iyemowa.

Ufuwɛti→̌ Hufuyɛti.Hufuyeti; Hufuwɛti; Huyɛti.

n.prop. NOM.ETRG, Houphouët (Félix Houphouët-Boigny, premier président de Côte d'Ivoire, 1960-1993).

Uganda→̌

n.prop. TOP, Uganda (pays).

Ukɛrɛni→̌

n.prop. TOP, Ukraine (pays).

Uldada→̌

n.prop. NOM.M, Ould Dada, Moktar (le premier président de la Mauritanie).

Úmarù→̌ Ómarù; Moru.

n.prop. NOM.M, Oumar (nom masculin).

umɛn→̌

n. hymen. sóda, tínba. « Umɛn » ye mun ye. Yali bɛ npogotigi bɛɛ la wa? - Ale ye faranin de ye min bɛ musoya kɔnɔna datugu.(Kunnafoni jɛlenw jɛɲɔgɔnya la) ETRG.FRA.

Úmù→̌

n.prop. NOM.F (nom féminin).

un→̌→ 79

intj. attention!

ún→̌ ánw.ún.

pers. 1PL.EMPH. jɔ́n ní jɔ́n b'á fɛ̀ kà táa ? - ánw ! qui veut partir ? - nous !

únba→̌ nbá.Source : ar: marhaban = bienvenue.

intj. salut (réponse masculine à une salutation, du type :) í ní...í ní wúla ! -nbá ! í ní wúla ! - Bonsoir ! - "nba'', Bonsoir ! màrahaba.

UNESCO→̌ Inɛsiko.Inesiko.

n.prop. ABR, UNESCO, Organisation des Nations unies pour l'éducation, la science et la culture.

UNESCO→̌

n. ABR. kibaru nimɔrɔ fɔlɔ an'a kunkɔrɔta medayi di yɔrɔ unesco la pari. (Kibaru nimɔrɔ 12) ETRG.FRA.

únhùn→̌→ 32 ún-ùn.

intj. non (réponse négative).àyí, ún-ùn. à tɛ́ sé ún-ùn ná il ne sait pas dire non

ùnhun→̌→ 49

intj. oui (réponse positive).àwɔ́, íyò, nàamù, ǹǹń, ɔ̀nhɔ́n, ɔ̀nkɛ̀.

ùnsé→̌ ǹsé.ǹsɛ́.

intj. salut (réponse de femme à un salut du type i ni ...)

ún-ùn→̌ únhùn.ún-ùn.

intj. non (réponse négative). à tɛ́ sé ún-ùn ná il ne sait pas dire non

ún-ùn→̌ ɔ́n-ɔ̀n; ń-ń.

intj. non (de refus ou de désapprobation énergique).àyí, únhùn.

urubi→̌→ 1

n. rugby. irigibi. Farikoloɲɛnajɛ min bɛ wele urubi, a b'o tɔn na Angilɛjamana na ka fara ko wɛrɛw kan. (Kibaru n°530, 2016) ETRG.FRA.

Uruge→̌ Voir entrée principale : Uruguwe.

n.prop. TOP, Uruguay.

Uruguwe→̌ Uruge.

n.prop. TOP, Uruguay.

ùrukuyi→̌ wùrukuyi.

n. posture de prière (courbé, mains aux genoux).

Urumani→̌

n.prop. TOP, Roumanie (pays).

Uruwanda→̌ Voir entrée principale : Ruwanda.

n.prop. TOP, Rwanda (pays).

ùruwanɛ→̌ rùwanɛ; ìriwanɛ. Ar. ru:ḥ

n. esprit, genie. hákili, jà, jínɛ, náalo, sìgifɛn, yíri.

ùruyi→̌→ 7 wùri; wùruyi.

n. bouillie de farine (sans grumeaux).

uruzi→̌

adj. wuruzi; ruzi. rouge. bìlenman, bìlen. Mali kɛlɛbolo 33nan dagayɔrɔ ye Jikɔrɔninpara ye Bamakɔ. Sorodasi minnu don, u taamasiyɛnnan fɔlɔ ye fugula bilenman ye. O de la u bɛ wele tubabukan na bere uruzi. (Kibaru 493, 2013) Diɲɛ kɛnɛya cakɛda min bɛ wele kurawuruzi, o bɛ ka dɛmɛ don jamana kɔrɔnfɛla bagansɔgɔ baara in na. (Kibaru 506, 2014) « Kura ruzi » ye tòn ye, dinyè kònò, min nyèsinnen bè dògòtòròsow dèmèni ma ani dèsèbagatòw dèmèni; tòn in bolofara bè jamana bèe kònò. (Faso kumakan, 1986) ETRG.FRA.

Useyni→̌ Fùséni.Fùséyini; Huseni; Huseyini; Àlusénì.

n.prop. NOM.M (nom masculin).

Usmana→̌ Ùsmánì.Usumana; Usmane; Usumani; Sumana; Zumana; Sumanɛ; Nsumanɛ; Zú.

n.prop. NOM.M (nom masculin).

Usmane→̌ Ùsmánì.Usmana; Usumana; Usumani; Sumana; Zumana; Sumanɛ; Nsumanɛ; Zú.

n.prop. NOM.M (nom masculin).

Ùsmánì→̌ Usmana; Usumana; Usmane; Usumani; Sumana; Zumana; Sumanɛ; Nsumanɛ; Zú.

n.prop. NOM.M (nom masculin).

Usubi→̌ Uzubi.

n.prop. NOM.M (nom masculin).

Usumana→̌ Ùsmánì.Usmana; Usmane; Usumani; Sumana; Zumana; Sumanɛ; Nsumanɛ; Zú.

n.prop. NOM.M (nom masculin).

Usumani→̌→n.prop : 1 Ùsmánì.Usmana; Usumana; Usmane; Sumana; Zumana; Sumanɛ; Nsumanɛ; Zú.

n.prop. NOM.M (nom masculin).

uterisi→̌

n. utérus. bángenugu, bángeso, dénso, dɛ́bɛ, gánge, sókɔnɔna. Denso (uterisi) o de ye den ka so ye.(Kunnafoni jɛlenw jɛɲɔgɔnya la) ETRG.FRA.

ùti→̌→ 2 Source : fr : août.

n. août.

uwiriye→̌→ 1

n. uwuriye. ouvrier. báaraden, bólolabaarakɛla, cákɛla. Kontɔrɔlɛri b'o la , uwiriye b'o la , mansin bolila b'o la, birokɔnɔmɔgɔ b'o la. (Traoré, Hinɛ nana, II.10) Bèrèzinèwu wolora Desanburu kalo tile 19, san 1906 irisila uwuriye du dò kònò, Ukèrèni mara la. (Faso kumakan, 1982) ETRG.FRA. báarakɛla.

uwuriye→̌ Voir entrée principale : uwiriye.

n. uwiriye. ouvrier. Kontɔrɔlɛri b'o la , uwiriye b'o la , mansin bolila b'o la, birokɔnɔmɔgɔ b'o la. (Traoré, Hinɛ nana, II.10) Bèrèzinèwu wolora Desanburu kalo tile 19, san 1906 irisila uwuriye du dò kònò, Ukèrèni mara la. (Faso kumakan, 1982) ETRG.FRA. báarakɛla.

Uzubi→̌ Voir entrée principale : Usubi.

n.prop. NOM.M (nom masculin).