I - i
pers. REFL. sú fɛ̀, à b'í dá le soir, il se couchesú fɛ̀, mɔ̀gɔ b'í dá le soir, on se couchesú fɛ̀, bɛ́ɛ b'í dá le soir, tous se couchent
pers. 1 • 2SG, ton, ta, tes. sú fɛ̀, í b'í dá le soir, tu te couchesí fúrucɛ ton épouxí wóloba ta mèreí ká sàbara tes chaussures
2 • on. í tɛ́ fóyi sɔ̀rɔ ń'í má kúma on n'obtient rien sans demander
í ko( *tu QUOT ) íkó.
prep. comme. í n'à fɔ́, íkomì, kómi.
í ko( *tu QUOT ) íkó.
conj. comme. í n'à fɔ́, íkomi, kómi, ní.
í ná à fɔ́→̌ í n'à fɔ́.ínafɔ; í ná à fɔ́.
í ná à fɔ́→̌ í n'à fɔ́.ínafɔ; í ná à fɔ́.
í n'à fɔ́→̌ ínafɔ; í ná à fɔ́.
prep. comme. í ko, kómi, íko, íkomi.
í n'à fɔ́→̌ ínafɔ; í ná à fɔ́.
conj. comme. í ko, kómi, ní, íko, íkomi.
Ibarahima→̌ Ibrahima.Ibarahimu; Iburahimu; Iburahima; Ibrim; Berehima; Béremà; Bírimà; Birama; Birahima; Brahima; Barahima; Barayima; Barima; Bùramà; Bùremà; Bùremù; Bùremàn; Bùram; Bram; Bùrayimà; Bùraymà; Brɛyma; Bureyima; Bereyima; Béè; Íbèe.
n.prop. NOM.M (formes diminutives: Béè, Íbèe, Buram).
Ibarahimu→̌ Ibrahima.Ibarahima; Iburahimu; Iburahima; Ibrim; Berehima; Béremà; Bírimà; Birama; Birahima; Brahima; Barahima; Barayima; Barima; Bùramà; Bùremà; Bùremù; Bùremàn; Bùram; Bram; Bùrayimà; Bùraymà; Brɛyma; Bureyima; Bereyima; Béè; Íbèe.
n.prop. NOM.M (formes diminutives: Béè, Íbèe, Buram).
Íbèe→̌ Ibrahima.Ibarahimu; Ibarahima; Iburahimu; Iburahima; Ibrim; Berehima; Béremà; Bírimà; Birama; Birahima; Brahima; Barahima; Barayima; Barima; Bùramà; Bùremà; Bùremù; Bùremàn; Bùram; Bram; Bùrayimà; Bùraymà; Brɛyma; Bureyima; Bereyima; Béè.
n.prop. NOM.M (formes diminutives: Béè, Íbèe, Buram).
Ibilisa→̌
n.prop. Iblis, diable.
ibiporofɛni→̌→n.prop : 29
n.prop. Ibuprofène. (Dɔgɔtɔrɔ tɛ sigida min na, 2018) ETRG.FRA.
Ibrahima→̌ Ibarahimu; Ibarahima; Iburahimu; Iburahima; Ibrim; Berehima; Béremà; Bírimà; Birama; Birahima; Brahima; Barahima; Barayima; Barima; Bùramà; Bùremà; Bùremù; Bùremàn; Bùram; Bram; Bùrayimà; Bùraymà; Brɛyma; Bureyima; Bereyima; Béè; Íbèe.
n.prop. NOM.M (formes diminutives: Béè, Íbèe, Buram).
Ibrim→̌ Ibrahima.Ibarahimu; Ibarahima; Iburahimu; Iburahima; Berehima; Béremà; Bírimà; Birama; Birahima; Brahima; Barahima; Barayima; Barima; Bùramà; Bùremà; Bùremù; Bùremàn; Bùram; Bram; Bùrayimà; Bùraymà; Brɛyma; Bureyima; Bereyima; Béè; Íbèe.
n.prop. NOM.M (formes diminutives: Béè, Íbèe, Buram).
Ibunu→̌
n.prop. NOM.ETRG, Ibn (Ibn Battûta, explorateur berbère, 1304-1377).
n. ibuprofène. (Dɔgɔtɔrɔ tɛ sigida min na, 2018) ETRG.FRA.
Iburahima→̌ Ibrahima.Ibarahimu; Ibarahima; Iburahimu; Ibrim; Berehima; Béremà; Bírimà; Birama; Birahima; Brahima; Barahima; Barayima; Barima; Bùramà; Bùremà; Bùremù; Bùremàn; Bùram; Bram; Bùrayimà; Bùraymà; Brɛyma; Bureyima; Bereyima; Béè; Íbèe.
n.prop. NOM.M (formes diminutives: Béè, Íbèe, Buram).
Iburahimawisi→̌
n.prop. NOM.ETRG, Zlatan Ibrahimović (footballer français).
Iburahimu→̌ Ibrahima.Ibarahimu; Ibarahima; Iburahima; Ibrim; Berehima; Béremà; Bírimà; Birama; Birahima; Brahima; Barahima; Barayima; Barima; Bùramà; Bùremà; Bùremù; Bùremàn; Bùram; Bram; Bùrayimà; Bùraymà; Brɛyma; Bureyima; Bereyima; Béè; Íbèe.
n.prop. NOM.M (formes diminutives: Béè, Íbèe, Buram).
Idirisa→̌ Dirisa.Ídrìsa; Díri; Dìrí.
n.prop. NOM.M (Diri est une forme diminutive).
Idirisi→̌
n.prop. NOM.ETRG, Idriss (Idriss Déby Itno, Président du Tchad, 1991-).
ídorozɛni→̌ ídɔrɔzɛni; dídɔrɔzɛni; hídorozɛni. Fr. hydrogène
n. hydrogène. idɔrɔzɛni.
n. hydoxyde. Maɲeziyɔmu ni aliminiyɔmu idɔrɔkisidi bɛ kumujiyɛlɛfuraw min na, o de ɲɔgɔn tɛ. (Dɔgɔtɔrɔ tɛ sigida min na, 2018) ETRG.FRA.
idɔrɔzɛni→̌
n. hydrogène, d'hydrogène. ídorozɛni. didɔrɔzɛni; hidorozɛni. Aw bɛ kinda ko ni safinɛ ni jisuma ye min bɛ wele ko pirɔkisidi didɔrɔzɛni (peroxyde d’hydrogène). (Dɔgɔtɔrɔ tɛ sigida min na, 2018) An kan bɛ fiziki ni simi min ma, o dɔnniyatigiw y'a jira ko hidorozɛni bɛ fɛnw sama ka nɔrɔ a yɛrɛ la i n'a fɔ nɛgɛtalan bɛ baara kɛ cogo min na.(Kibaru 487, 2012) ETRG.FRA.
ídɔrɔzɛni→̌ ídorozɛni.ídɔrɔzɛni; dídɔrɔzɛni; hídorozɛni. Fr. hydrogène
n. hydrogène.
Ídrìsa→̌ Dirisa.Idirisa; Díri; Dìrí.
n.prop. NOM.M (Diri est une forme diminutive).
Ifogasi→̌
n.prop. TOP, Ifoghas (un massif montagneux situé dans le Nord-Est du Mali et dans le Sud de l'Algérie).
intj. hein, tu te rends compte !, mon Dieu! hɛ̀n.
intj. hé (interjection du constat conjugué avec l'étonnement).
Ikɛrɛni→̌
n.prop. TOP, Ukraine (pays).
íkó( *tu QUOT ) í ko.íkó.
prep. comme.
íkó( *tu QUOT ) í ko.íkó.
conj. comme.
íkomi→̌→ 26 íkɔmi. Fr. comme
conj. comme, ainsi. í ko, kómi, ní, íko, í ń'á fɔ́.
íkomì→̌→ 15 íkɔmì. Fr. comme
prep. comme, ainsi. í ko, kómi, íko, í ń'á fɔ́. à bɛ́ íkomi fàtɔ il est comme fou
íkɔmi→̌ íkomi.íkɔmi. Fr. comme
conj. comme, ainsi. íko, í ń'á fɔ́.
íkɔmì→̌ íkomì.íkɔmì. Fr. comme
prep. comme, ainsi. íko, í ń'á fɔ́. à bɛ́ íkomi fàtɔ il est comme fou
adv. immédiatement. cɔ́li.
n. e-mail. Kalan in bɛ kuncɛ ni imayili dɔ dayɛlɛli ye lakɔliden ninnu kelen kelen bɛɛ ye. (Fasokan 2010-03) ETRG.FRA.
n. immunoglobuline. Ni iminogulobilini antitetaniki (l’immunoglobuline antitétanique, IGAT) sɔrɔcogo bɛ aw bolo, aw bɛ o pikiri kelen kɛ banabagatɔ la, hakɛ 500 ma siɲɛ kelen dɔrɔn (500 unités). (Dɔgɔtɔrɔ tɛ sigida min na, 2018) ETRG.FRA.
imodiyɔmu→̌→n.prop : 1
n.prop. Imodium, lopéramide. Syn : loperamidi. Kɔnɔboli fura dɔw bɛ yen i n’a fɔ loperamidi (lopéramide), izinitigi tɔgɔ dalen Imodiyɔmu (Imodium) walima difenɔkisilati (diphénoxylate), izinitigi tɔgɔ dalen Lomotili (Lomotil), bɛ kɔnɔboli mada ka a cuncun. (Dɔgɔtɔrɔ tɛ sigida min na, 2018) ETRG.FRA.
n.prop. ABR, UEMOA, Union Économique et Monétaire Ouest-Africaine. Iyemowa.
dtm. DEF (parfois associé à nìn). kɔ̀lɔn ìn ká dùn dɛ́ ! nìn kɔ̀lɔn ìn ká dùn dɛ́ ce puits est très profond
ínafɔ→̌ í n'à fɔ́.í ná à fɔ́.
ínafɔ→̌→ 41 í n'à fɔ́.í ná à fɔ́.
Inajatafani→̌
n.prop. TOP, Inadiatafane (commune, cercle de Gourma-Rharous, région de Tombouctou).
Indelimani→̌
n.prop. TOP, Indelimane (un village, 75 km d'Ansongo).
Indi→̌
n.prop. TOP, Inde.
n.prop. TOP, Indonésie.
Inekari→̌
n.prop. TOP, Inékar (un village et une commune, cercle de Ménaka, région de Gao).
n.prop. ABR, UNESCO, Organisation des Nations unies pour l'éducation, la science et la culture.
n.prop. ABR, UNESCO, Organisation des Nations unies pour l'éducation, la science et la culture.
inisilini→̌→n.prop : 1
n.prop. Unicilline. (Dɔgɔtɔrɔ tɛ sigida min na, 2018) ETRG.FRA.
n. unité. kélenya, kùn. Penisilini bɛ suma miligaramu na (mg) walima hakɛ la min bɛ wele ko inite (Unité, U). (Dɔgɔtɔrɔ tɛ sigida min na, 2018) ETRG.FRA.
iniwɛrɛsite→̌ Voir entrée principale : iniwɛrisite.
n. iniwɛrisite. université. Gafe min bɛ wele Bamanankan Mabɛn, n'a labɛnna Bamakɔ Iniwɛrisite ni Ɔsilo Iniwɛrisite ka ɲinini kɔnɔ, a bɛ wele o kɔnɔ ko "Ladɔn". (Kibaru n°529, 2016) ETRG.FRA.
íniwɛrɛsite→̌ íniwɛrisite.íniwɛrɛsite.
n. université.
n. iniwɛrɛsite. université. íniwɛrisite, sánnakalansoba. Gafe min bɛ wele Bamanankan Mabɛn, n'a labɛnna Bamakɔ Iniwɛrisite ni Ɔsilo Iniwɛrisite ka ɲinini kɔnɔ, a bɛ wele o kɔnɔ ko "Ladɔn". (Kibaru n°529, 2016) ETRG.FRA.
íniwɛrisite→̌→ 10 íniwɛrɛsite.
n. université. iniwɛrisite, sánnakalansoba.
n. union. fàrankan, jɛ̀, kélenya. Masantɔla komini na, bɛnɛsɛnɛ, kabasɛnɛ ani sɔsɛnɛ koperatifuw farala ɲɔgɔn kan marisikalo tile 28 san 2011 k'u ka Iniyɔn biro sigi. U y'o iniyɔn in tɔgɔ da Iniyɔn-Ciwara. (Kibaru494, 2013) ETRG.FRA.
ìn-kà-dɔ́n( *je *passé *perfectif transitif *il/ça connaître ) ń-tùn-y'à-dɔ́n.ń-tùn-k'à-dɔ́n; ń-tìn-kà-dɔ́n; ntùnkadɔn; tìnnadɔn; tùnkadɔn; tìnkadɔn; ìn-kà-dɔ́n; tùn-nà-dɔ́n.
n. regret, remords (n-tùn-kà-dɔn = si j'avais su !) súgujɔ kɛ́ra ń-tìn-kà-dɔ́n yé à bólo il a regretté d'être allé au marché (il n'a rien vendu ni acheté)né ká kɛ́len bɛ́ɛ tìn-kà-dɔ́n bɛ́ ń ná je regrette tout ce que j'ai fait
í-ɲɛ̂-túgu-í-búranmuso-bɛ́-nà( *tu oeil fermer *tu parenté.par.alliance [ beau-parent féminin ] *imperfectif affirmatif venir )
n. Mimosa pigra, Mimosa asperata, buisson Mimosa pigra.
n. hyperprotidine, protéïne pure du lait. Misali la, an bɛ ipɛriporotidini (hyperprotidine) kafeminkutu ɲɛ 1 kɛ nɔnɔ na ka o di den ma ka bɛn a girinya hakɛ ma tile o tile. (Dɔgɔtɔrɔ tɛ sigida min na, 2018) ETRG.FRA.
Ípidɔrɔmu→̌ Voir entrée principale : Hípodɔrɔmu.
n.prop. TOP, Hippodrome (un quartier de la Commune 2 de Bamako).
Ípodɔrɔmu→̌ Voir entrée principale : Ípɔdrɔm.
n.prop. TOP (quartier à Bamako).
n. hypochlorite, oxochlorate. Aw bɛ banakɔtaa ni fɔɔnɔ ani sugunɛ kɛ minɛn kɔnɔ jawɛliji bɛ min kɔnɔ, aw bɛ ji litiri tilancɛ (½) fara a kan walima ipokuloriti (l’hypochlorite) kalisiyɔmu (calcium) 1 walima banakisɛfagalan wɛrɛ min bɛ aw bolokɔrɔ; ...(Dɔgɔtɔrɔ tɛ sigida min na, 2018) ETRG.FRA.
Ípɔdrɔm→̌ Ípodɔrɔmu.
n.prop. TOP (quartier à Bamako).
Iraki→̌
n.prop. TOP, Irak (pays).
Iran→̌
n.prop. TOP, Iran (pays).
iraniyɔmu→̌
n. uranium. íraniyɔmu. - Iraniyɔmu taamasiyɛnw bɛ Samiti, Gawo kɛrɛfɛ; (Kibaru n°527, 12/2015) ETRG.FRA.
íraniyɔmu→̌ íraɲɔmu. Fr. uranium
n. uranium. iraniyɔmu.
íraɲɔmu→̌ íraniyɔmu.Source : Fr. uranium.
n. uranium.
n. urée. O bɔrɛ fila ni ire (urée) bɔrɛ kelen tun bɛ don taari kelen na. (Kibaru bɔko 531, 2016) ETRG.FRA.
iri→̌
n. riz. màlo. San tilebinyanfan fala sɛnɛni donna ba la kabini san 1970 waati la cakɛda fɛ, min tun bɛ wele tubabukan na « Operasɔn iri ». (Kibaru 512, 2014) ETRG.FRA.
n. rugby. urubi.
n.prop. TOP, Irlande (pays).
irirali→̌
adj. rural. ... u ka duguden Sumayila Samakɛ min sigilen bɛ Bamakɔ n'a bɛ baara kɛ « zeni irirali » la, ...(Kibaru 519, 2014) ETRG.FRA.
n. richard. sɔ̀rɔbagatɔ. Ka tugun « irisari » (sɔrɔbatigi) kɔ.(Jɛkabaara 329) ETRG.FRA.
n.prop. TOP, Russie (pays).
n. russe.
ìrisikan( russe cou )
n. langue russe.
n.prop. TOP, Russie (pays).
ìriwanɛ→̌→ 1 ùruwanɛ.rùwanɛ; ìriwanɛ. Ar. ru:ḥ
n. esprit, genie.
Iriyo→̌
n.prop. TOP, Rio de Janeiro.
Ísa→̌→n.prop : 2 Yisa.
n.prop. NOM.M (nom masculin).
Ìsaka→̌ Ìsiaka.Siaka; Siyaka; Syaka; Shàaka.
n.prop. NOM.M (nom masculin).
Isakuru→̌
n.prop. TOP, Issakourou (un village près de Narena, cercle de Kangaba, région de Koulikoro).
Ìsiaka→̌ Ìsaka; Siaka; Siyaka; Syaka; Shàaka.
n.prop. NOM.M (nom masculin).
ìsikara→̌ sìtikara; sìtikaran. Source : Ar.
n. divination (sur la base du Coran).dómaya, dúba, fílɛli, kòlonninfili, làturu.
isilamiki→̌
adj. islamique. O bɛ Hamudalayi santiri isilamiki kɔnɔ Bamakɔ. (Kibaru 498, 2013) ETRG.FRA.
Isilandi→̌
n.prop. TOP, Islande (pays).
Isimayɛli→̌ Sùmayíla.Isimayila; Ismayila; Sumayira; Sumi.
n.prop. NOM.M, Soumaïla (nom masculin). (Sumi est une forme diminutive).
Isimayila→̌ Sùmayíla.Isimayɛli; Ismayila; Sumayira; Sumi.
n.prop. NOM.M, Soumaïla (nom masculin). (Sumi est une forme diminutive).
Isirayɛli→̌ Baninsira.Banisira; Banisirala; Banisilayila; Banisirayila. Etym : ar. bnu-sraa'il 'евреи'.
n.prop. TOP, Israël (pays).
Isisi→̌ Voir entrée principale : Izisi.
n. Isis (déesse funéraire de l'Égypte antique).
ísiye→̌
n. huissier. huwisiye.
Ismayila→̌ Sùmayíla.Isimayɛli; Isimayila; Sumayira; Sumi.
n.prop. NOM.M, Soumaïla (nom masculin). (Sumi est une forme diminutive).
n. isoniazide, isonicotinyl hydrazine. I n’a fɔ a dɔnnen don ko sɔgɔsɔgɔninjɛ bɛ sidatɔ caman minɛ (aw ye gafe ɲɛ Isoniyazidi (isoniazide, INH) lajɛ) (Dɔgɔtɔrɔ tɛ sigida min na, 2018) ETRG.FRA.
Isufu→̌ Yusufu.Yusuf; Yúsu; Yísu.
n.prop. NOM.M, Youssouf (Yúsu, Yísu sont des formes diminutives).
Itali→̌
n.prop. TOP, Italie (pays).
itali→̌
n. italien.
italikan( italien cou )
n. langue italienne.
n. italiques. Waati o waati ni daɲɛkuluw la daɲɛ kelen kofɔra sigida dɔ la, a ka c’a la a bɛ sɛbɛn italiki (italique) la. (Dɔgɔtɔrɔ tɛ sigida min na, 2018) ETRG.FRA.
Ítilɛrì→̌ Voir entrée principale : Hítilɛrì.
n.prop. NOM.ETRG, Hitler (Führer du Reich allemand, 1924-1945).
Itino→̌
n.prop. NOM.ETRG, Itno (Idriss Déby Itno, Président du Tchad, 1991-).
n. ivermectine. (Samasen) Iwɛrimɛkitini, Ivermectine ye a fura dɔ ye. (Dɔgɔtɔrɔ tɛ sigida min na, 2018) ETRG.FRA.
Iyadi→̌
n.prop. NOM.ETRG, Iyad (Iyad Ag Ghali, le fondateur du groupe salafiste djihadiste Ansar Dine).
íye→̌
intj. eh! (interpellation, surtout dans les chansons).ée.
íye→̌
intj. incroyable (interjection d'étonnement).
Iyemowa→̌
n.prop. ABR, UEMOA, Union Économique et Monétaire Ouest-Africaine. Imowa.
Iyɛnipeyɛsi→̌
n.prop. ABR, INPS, Institut National de Prévoyance Sociale.
intj. oui. àwɔ́, nàamù, ǹǹń, ùnhun, ɔ̀nhɔ́n, ɔ̀nkɛ̀.
adj. iodé. Aw kana to ka maga a la. Aw bɛ se ka alikɔli iyode kɛ aw bolo sani aw ka maga a la. (Dɔgɔtɔrɔ tɛ sigida min na, 2018) ETRG.FRA.
n. iode. iyɔdi. Safinɛ sɛgɛntan ka ɲi a ma, nka aw kana banakisɛfagalan walima iyodi kɛ joli la. U bɛ banakisɛ mada. (Dɔgɔtɔrɔ tɛ sigida min na, 2018) ETRG.FRA.
n. iode. iyodi. Iyɔdi ka foolo ni lamɔbaliyajoona dɛsɛ kɛlɛ. A le bɛ sɔrɔ sumbala la. (BEDE, 2016) ETRG.FRA.
n. hyoscyamine. Kɔnɔdimifuraw (Dɔgɔtɔrɔ tɛ sigida min na, 2018) ETRG.FRA.
n. usine.
Izinikin→̌
n.prop. TOP, Zone industrielle (un quartier de la Commune 2 de Bamako).
n. Isis (déesse funéraire de l'Égypte antique).
Izo→̌
n.prop. Izo (Ganda Izo, une milice songhaï et peule formée en 2012).